این روزها که گرمای هوا به حد هشدار رسیده و مس در این جُستار کوتاه، قصد داریم شما را با اشعه فرابنفش، مضرات آن برای پوست انسان، و به طور خاص، تاثیر آن بر ابتلا به سرطان پوست، و همچنین درباره راه‌های پیشگیری و کاهش اثرات اشعه فرابنفش (مثلا استفاده از کرم ضد آفتاب) آشنا سازیم.
اشعه فرابنفش چیست؟
اشعه فرابنفش (Ultraviolet Radiation) که به طور خلاصه به آن UV می‌گویند، در واقع، نوعی از تابش الکترو مغناطیسی است که بیشتر، از خورشید و سایر منابع مصنوعی (مانند تخت‌های برنزه‌کننده‌ی پوست) منتشر می‌شود. اگر علمی‌تر بگوییم، سه نوع اشعه فرابنفش وجود دارد:
-
اشعه UVC که از تابش خورشید منتشر می‌شود اما چون به طور کامل توسط جو زمین جذب می‌شود و به سطح زمین نمی‌رسد، بنابراین مشکلی هم برای انسان ایجاد نمی‌کند.
-
اشعه UVA
-
اشعه UVB
که این دو نوع اخیر، دقیقا همان اشعه‌های فرابنفش هستند که هم از خورشید به سطح زمین می‌رسند و هم توسط منابع مصنوعی تولید می‌شوند. ما به طور اختصار، به همین دو نوع اخیر، UV می‌گوییم.
از نظر علمی، اشعه فرابنفش (UV) نوعی تابش الکترو مغناطیس در محدوده طول موج ۱۰۰ تا ۴۰۰ نانومتر است (اشعه UVA بین ۳۱۵ تا ۴۰۰ نانومتر، اشعه UVB بین ۲۸۰ تا ۳۱۵ نانومتر، و اشعه UVC بین ۱۰۰ تا ۲۸۰ نانومتر)
اصلی‌ترین منابع تولید اشعه فرابنفش
-
خورشید: خورشید بزرگترین منبع طبیعی تولید اشعه فرابنفش است. حدود ۱۰ درصد از تابش الکترو مغناطیسی خورشید را اشعه فرابنفش تشکیل می‌دهد. در واقع، خورشید تنها منبع طبیعی تولید اشعه فرابنفش است و بقیه‌ی منابع، اساساً منابع مصنوعی و ساخته‌ی دست خود بشرند:
-
تخت‌های برنزه‌کننده: این دستگاه‌ها برای تولید اشعه فرابنفش به منظور برنزه کردن پوست استفاده می‌شوند.
-
لامپ‌های بخار جیوه: این لامپ‌ها معمولاً در استادیوم‌ها و سالن‌های ورزشی استفاده می‌شوند.
-
برخی از لامپ‌های هالوژن، فلورسنت و رشته‌ای: این لامپ‌ها نیز می‌توانند اشعه فرابنفش تولید کنند.
-
برخی از انواع لیزرها: لیزرهای خاصی نیز می‌توانند اشعه فرابنفش تولید کنند.
اما اشعه فرابنفش چه مضراتی برای انسان دارد؟
تاثیرات منفی اشعه فرابنفش بر انسان را می‌توان در دسته قرار داد: اثرات کوتاه مدت و اثرات بلند مدت؛ که در ادامه، به هر یک از این دسته اثرات منفی اشاره می‌کنیم.
تأثیرات کوتاه مدت اشعه فرابنفش بر انسان
-
آفتاب‌سوختگی: یکی از شایع‌ترین اثرات کوتاه مدت اشعه فرابنفش، آفتاب‌سوختگی است که باعث قرمزی، درد و التهاب پوست انسان می‌شود.
-
تغییر رنگ پوست: اشعه فرابنفش می‌تواند باعث تغییر رنگ پوست و ایجاد لکه‌های تیره بر روی پوست انسان شود.
تأثیرات بلندمدت اشعه فرابنفش بر انسان
-
پیری زودرس پوست: قرار گرفتن مداوم در معرض اشعه فرابنفش می‌تواند باعث کاهش الاستیسیته پوست انسان و ایجاد چین و چروک شود.
-
سرطان پوست: اشعه فرابنفش می‌تواند به DNA سلول‌ها آسیب برساند و باعث تغییرات ژنتیکی شود که منجر به سرطان پوست می‌شود. در مورد تاثیر اشعه فرابنفش بر ابتلا به سرطان پوست، در ادامه بیشتر صحبت خواهیم کرد.
-
لکه‌های پوستی: قرار گرفتن طولانی مدت در معرض اشعه فرابنفش می‌تواند باعث ایجاد لکه‌های پوستی و تغییر رنگ پوست انسان شود.
-
آسیب به چشم‌ها: اثرات منفی اشعه فرابنفش فقط برای پوست نیست، بلکه اشعه فرابنفش می‌تواند به چشم‌ها نیز آسیب برساند و باعث مشکلاتی مانند آب مروارید و دژنراسیون ماکولا شود.
-
ارتباط اشعه فرابنفش و سرطان پوست در انسان
ارتباط اشعه فرابنفش با سرطان به این صورت است که تابش بیش از حد اشعه فرابنفش یا همان UV، می‌تواند به دی‌ان‌ایِ سلول‌های پوست انسان آسیب برساند و باعث تغییرات ژنتیکی شود. این تغییرات ژنتیکی می‌تواند منجر به تقسیم و تکثیر غیرقابل کنترل سلول‌ها و در نهایت تشکیل تومورهای سرطانی شود. پس اشعه فرابنفش می‌تواند به راحتی باعث ایجاد سرطان پوست در انسان شود، و می‌دانیم که سرطان پوست، یکی از شایع‌ترین انواع سرطان است. نوع سرطان پوستِ ناشی از اشعه فرابنفش، شامل ملانوما و سرطان‌های غیرملانوما مانند کارسینوم سلول‌های بازال و کارسینوم سلول‌های سنگفرشی است. پس باید تا حد امکان، از پوست خود در برابر اشعه فرابنفش محافظت کنیم. اما چگونه؟
راه‌های محافظت از پوست در برابر اشعه فرابنفش
اولین اصل برای محافظت از پوست دربرابر اشعه فرابنفش، این است که در هر حال سعی کنید تا می‌توانید، از قرار گرفتن در معرض اشعه فرابنفش دور بمانید؛ اما با توجه به این که سبک زندگی امروز همه‌ی ما عملا امکان این امر را برایمان میسر نمی کند و ناچاریم ساعاتی از روز در معرض تابش خورشید و اشعه فرابنفش باشیم، پس بهترین، ساده‌ترین، به‌صرفه‌ترین و مطمئن‌ترین روش محافظت از پوست خود در برابر اشعه فرابنفش، استفاده از کرم ضد آفتاب است.
به طور خاص، برای محافظت از پوست خود در برابر اشعه فرابنفش، می‌توانید از کرم‌های ضدآفتاب با SPF مناسب استفاده کنید. کرم‌های ضد آفتاب به عنوان یک محافظ موثر در برابر اشعه فرابنفش (UV) عمل می‌کنند و می‌توانند از پوست در برابر آسیب‌های کوتاه مدت و بلند مدت ناشی از این اشعه محافظت کنند. در ادامه شما را با تاثیرات و مزایای کرم های ضد آفتاب آشنا می‌کنیم:
تاثیر کرم ضد آفتاب بر اشعه فرابنفش
کرم‌های ضد آفتاب با جذب یا انعکاس اشعه فرابنفش خورشید، از نفوذ آنها به پوست و ایجاد آسیب جلوگیری می‌کنند. این کرم‌ها معمولاً حاوی مواد شیمیایی یا فیزیکی هستند که می‌توانند اشعه UV را جذب یا منعکس کنند.
مزایای کرم ضد آفتاب برای هر کدام از اثرات ناشی از اشعه فرابنفش
آفتاب‌سوختگی: کرم‌های ضد آفتاب با SPF مناسب می‌توانند از پوست در برابر اشعه UVB که عامل اصلی آفتاب‌سوختگی است، محافظت کنند.
پیری زودرس پوست: استفاده مداوم از کرم ضد آفتاب می‌تواند از کاهش الاستیسیته پوست و ایجاد چین و چروک جلوگیری کند. این کرم‌ها با محافظت از پوست در برابر اشعه UVA که به لایه‌های عمیق‌تر پوست نفوذ می‌کند، از پیری زودرس پوست جلوگیری می‌کنند.
سرطان پوست: کرم‌های ضد آفتاب با محافظت از پوست در برابر هر دو نوع اشعه UVA و UVB، می‌توانند خطر ابتلا به سرطان پوست را کاهش دهند. این کرم‌ها با جلوگیری از آسیب به DNA سلول‌ها، از تغییرات ژنتیکی که منجر به سرطان می‌شود، جلوگیری می‌کنند.
لکه‌های پوستی: استفاده از کرم ضد آفتاب می‌تواند از ایجاد لکه‌های پوستی و تغییر رنگ پوست که ناشی از قرار گرفتن طولانی مدت در معرض اشعه فرابنفش است، جلوگیری کند.
توصیه‌ها و نکاتی مهم در استفاده از کرم ضد آفتاب
انتخاب SPF مناسب: برای محافظت کامل، از کرم‌های ضد آفتاب با SPF 30 یا بالاتر استفاده کنید.
استفاده مداوم: کرم ضد آفتاب را هر دو ساعت یکبار و بعد از شنا یا تعریق، مجدداً استفاده کنید. برای پیشگیری یا کاهش تعریق نیز البته محصولات متعددی مثل کرم ضد تعریق لامینین وجود دارد که می‌توانند بسیار مفید باشند.
پوشش کامل: اطمینان حاصل کنید که کرم ضد آفتاب را به تمام نواحی پوست که در معرض نور خورشید قرار دارند، بمالید.
محصول مناسب: برای خرید کرم ضد آفتاب، گزینه‌های بسیار فراوانی از برندهای مختلف وجود دارد. اکیدا توصیه می‌کنیم از برندهای باکیفیت‌تری مثل گل افشان استفاده کنید. کیفیت کرم ضد آفتاب، تاثیر فراوانی بر اثرگذاری این محصول دارد.
